سخن آموزی در کودکان

روانشناسان و متخصصین کودک می گویند صحبت کردن ب کودکان در هنگام خواب بسیار بیشتر از قصه خواندن قدرت تکلم آنها را افزایش میدهد. در صورتی که با کودکان در هنگام شب سخن بگویید قابلیت تکلم آنها تا ۶ برابر بهتر از حالتی که برای آنها داستان می خوانید رشد پیدا خواهد کرد. حتی اگر کودک شما سن کمی دارد و قادر به حرف زدن نیست زمانی که صدای شما را میشنود و سعی می کند به گونه ای به آنها پاسخ دهد مهارت های زبانی و تکلمی او به طرز شگفت آوری رشد می کند.
 
نکته جالب توجه این است که بین سنین صفر تا ۴ سال تماشای تلویزیون تقریبا هیچ تأثیری، نه مثبت و نه منفی، بر روی قابلیت های تکلمی کودکان ندارد. از صدها سال پیش والدین برای کمک به خوابیدن کودکان یا ارتباط برقرار کردن با آنها در هنگام شب برای آنها قصه می گویند. اگر چه بسیاری از متخصصان کودک این روش را برای بهبود تکلم کودکان مفید می دانند اما صحبت کردن با کودکان به مراتب تأثیر بهتری روی آنها دارد.
 
دانشمندان آمریکایی در تحقیقات خود متوجه شدند: بسیاری از والدین برای رشد قدرت ذهنی کودکان کتاب را انتخاب می کنند و گاهی این کار را در نهایت دقت و وسواس انجام می دهند تا بهترین تأثیر را روی کودک خود داشته باشند اما حتی بهترین کتاب ها هم تأثیر بسیار کمتری از یک مکالمه کوتاه کلمه به کلمه بین کودک و مادر دارد. بسیاری از متخصصان والدین را تشویق می کنند تا برای کودکان خودشان قصه بخوانند تا به این ترتیب علاوه بر ایجاد حس آرامش در کودک او را با لغات و اصطلاحات جدید آشنا کنند. اما با این روش نقش کودک در تبادل اطلاعات نادیده گرفته می شود و به این ترتیب کودکان ما به اندازه کافی سخن نمی گویند.
 
محققین در طی یک بررسی ۲۷۵ کودک را بین سنین ۱ تا ۴ سال مورد مطالعه قرار دادند و سعی کردند تأثیر عوامل مختلف مانند صحبت کردن آنها با والدینشان، با دیگر کودکان و تماشای تلویزیون را بر قدرت تکلم کودکان بسنجند. بعدها از این کودکان آزمایشاتی به عمل آمد تا قدرت تکلم و زبان آموزی آنها در سنین اولیه زندگی مورد بررسی قرار گیرد.کتاب تنها چیزی نیست که فرزندتان از خواندن آن لذت می برد. مجلات یا کاتالوگ های پرعکس هم می تواند برای او جالب باشد. در پایان مشخص شد کودکانی که در هنگام شب و قبل از خواب با پدر و مادر خود صحبت می کنند نسبت به کودکانی که فقط قصه گوش می دهند تا ۶ برابر بهتر سخن می گویند.
 
آنها لغات بیشتری را میدانستند، بهتر از کلمات استفاده می کردند و اشتباهات کمتری در صحبت کردن خود داشتند. شاید یکی از دلایل آن این است والدین در هنگام سخن گفتن با کودکانشان اشتباهات آنها را تصحیح می کردند. چه کودکانی که به داستان گوش می کردند هم در قابلیت سخن گفتن خود رشد کرده بودند اما میزان آن چندان قابل توجه نبود. کودکانی هم که قبل از خواب به تماشای تلویزیون می پرداختند تقریبا هیچ پیشرفتی از خود نشان ندادند و قدرت تکلم آنها تغییر چندانی نکرد.
 
مطالعات کارشناسان نشان داد کودکان طی یک روز به طور متوسط نزدیک به ۱۳ هزار لغت جدید را از طریق والدین خود می شنوند و همچنین نزدیک به ۴۰۰ بار با والدین خود به طور مستقیم گفت وگو می کنند. والدین باید از این فرصت ها نهایت استفاده را ببرند و با تصحیح اشتباهات کودکان و معرفی لغات جدید به آنها قدرت مکالمه کودکانشان را تا حد ممکن بالا ببرند. فقط صحبت کردن صرف با کودکان کافی نیست و والدین باید تلاش کنند کودک خود را به حرف زدن تشویق کنند. به کودکان خود اجازه دهید افکار درون ذهنشان را بیرون بریزند حتی اگر در حد چند کلمه بی معنی است.
 

با کودک خود صحبت کنید

مطمئن باشید، کودک می تواند هرگونه ترس و نگرانی‌اش را با شما در میان بگذارد. سعی کنید در دسترس باشید و هیچ وقت نگرانی اش را دست کم نگیرید. با او با احترام برخورد کنید و متقابلا از او این انتظار را داشته باشید. رفتار شما با کودکتان به شدت در روابط شما با او موثر است. اگر با زورگویی و قلدری با او برخورد کنید، با شما رو در رو می شود، اگر به او گوش دهید به شما گوش می دهد و اگر با او صحبت کنید با شما صحبت خواهد کرد و راز دلش را با شما در میان خواهد گذاشت.
 

فرزند پیش دبستانی شما می تواند کتاب بخواند

کتابهای تصویری بدون متن که از طریق عکس مفاهیم را می رساند نیز لازم است. وقتی هر دو شما چندین بار یک کتاب بی متن را مرور کردید، فرزندتان دیگر می تواند کم کم برای آن داستان بگوید. حتی ممکن است متوجه شوید که برای عروسکها یا حیواناتش آن داستان را تعریف می کند.
 
می توانید کتاب های ساخت خودتان را هم امتحان کنید آلبوم های عکس برای بچه ها خیلی جالب هستند. وقتی فرزندتان نقاشی می کشد از او بپرسید که نقاشی او چیست، برای آنها اسم بگذارید و بعد آنها را در یک کتاب جمع کنید و به همراه هم بخوانید. حتی می توانید با هم جلد هم برای کتاب هایتان درست کنید تا عمر بیشتری داشته باشند.
 
کتاب تنها چیزی نیست که فرزندتان از خواندن آن لذت می برد. مجلات یا کاتالوگ های پرعکس هم می تواند برای او جالب باشد. همچنین می توانید از کسانیکه فرزندتان دوستشان دارد بخواهید که برای او نامه بنویسند یا کارت پستال بفرستند. آنها را در کنار هم بخوانید و بعد در یک جعبه مخصوص نگه دارید تا بعدها دوباره آنها را نگاه کند.
 
زمان کتاب خوانی تنها فرصت برای فرزندتان برای وقت گذراندن با کتاب ها نیست. بچه های پیش دبستانی دوست دارند خودشان کتاب هایشان را انتخاب کنند و به آنها نگاه کنند. کتابها را برایشان در یک سبد مخصوص روی زمین یا یک طبقه کوتاه بگذارید تا بتواند به راحتی به آنها دسترسی داشته باشد و خودش به تنهایی به آنها نگاه کند. در ماشین هم همیشه چند کتاب داشته باشید و در کیفتان هم همیشه کتاب داشته باشید تا در جاهایی مثل سالن انتظار دکترها یا ایستادن در صف از آنها استفاده کند.
 
با قرار دادن یک چراغ مطالعه کنار تخت فرزندتان می توانید کتاب خواندن به تنهایی را در او ترغیب کنید تا فرزندتان قبل از خواب نگاهی به کتاب های مورد علاقه اش بیندازد. از همه اینها مهمتر: یادتان باشد که فرزندتان شما را مشغول کتاب خواندن ببیند تا او هم به کتاب خواندن علاقه مند شود. تلویزیون را خاموش کنید، یک کتاب بردارید و بخوانید تا فرزندتان ببیند و دوست داشته باشد به شما ملحق شود.
 
منبع: روانشناسی کودک، بتول جعفری گلستان، چاپ دوم، نوید حکمت، قم 1396